تاریخ: 10 فروردين 1403 - 19 رمضان 1445 - 2024 March 29
کد خبر: 198
تاریخ انتشار: 19 مرداد 1400 - 23:54:39
printنسخه چاپی
sendارسال به دوستان
زندگی سبز
فرهاد ابراهیم پور / درخت خرما از اغاز حضور اوزیها در منطقه بوده است و یکی از راه های امرار معاش و زندگی بسیاری از مردم قدیم اوز؛ کاشت و برداشت محصول خرما بوده است. قبلا که راه خارج اینهمه باز نبود و حمل و نقل و ارتباطات به اندازه الان نبود؛ خرما قوت جان بخش زندگی بسیاری از مردم ما بوده است. نان و خرما و سبزی این سه در.... 


نان و خرما و سبزی این سه در بیشتر اوقات بر سر سفره مردم گذشته اوز بوده است . درخت خرما فراورده های متنوعی دارد  که مردم خلاق اوز از تمام اجزای این درخت استفاده می کردند از برگ و شاخه از تنه ان و..  بسیار محصولات خانگی درست می کردند که  و زینت بخش منازل بسیاری بوده و هست . از خود خرما شیره خرما وحلواهای بسیار خوب و شیرینی درست می کردند که هنوز هم ادامه دارد مانند / رنگینک / چُنگال برویز و بُتخشی  / اَستُمَزَتَ و..
خرما به لحاظ تغذیه دارای فواید بسیاری است خرما سرشار از فیبر طبیعی؛  روغن ؛ کلسیم؛  گوگرد؛  اهن و پتاسیم می باشد  که بر قدرت و توان بدن می افزاید  .خرما روزبروز در صنایع غذایی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد در شیرینجات و شکلات ، در انواع کلوچه خرمایی، در نان برنجی در شیرین کننده ها  و مدتهاست که از هسته ان قهوه خرما درست می کنند خرما به لحاظ اقتصادی سود اور است  وخلاقان می توانند در اینده نوشابه خرما و دیگر فراورده ها نیز تولیدکنند  
 
در ایران کشت نخل، همزمان با تشکیل حکومت هخامنشیان رونق گرفت. ارقام خرمای ایران بیش از ۴۰۰ رقم است و نقاط کشت درخت خرما عبارتند از: خوزستان، بوشهر، فارس، سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان و چندی نواحی دیگر
 
 
 نخل خرما از گیاهان تک لپه ای خانواده نخل ها است این خانواده ۲۰۰ جنس و ۱۵۰۰ گونه دارد بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری آفریقا و جنوب آسیا می باشد.یکی از این گونه ها نخل خرمای معمولی phoenix dactylifera L) ) است.

 خرما گیاهی چند ساله و دو پایه است یعنی گل های نر و ماده روی پایه های جداگانه قرار دارد از نظر تولید میوه عمر اقتصادی نخل خرما حدود ۴۰ سال است.
 
درخت خرما چون تک لپه است ریشه اصلی ندارد بلافاصله پس از آن که ریشه اولیه از بذر بیرون آمد ریشه ثانویه ظاهر می شود آنها خوشه های متراکمی تشکیل می دهند و در تمام طول قطرشان یکسان است تمام ریشه های خرما دارای کیسه های هوایی هستند که بعنوان اندام تنفسی عمل می کنند

 درخت خرما تنه ای مستقیم و استوانه ای دارد و قطر آن در طول تنه یکسان است و تا محل تاج که برگها یکباره بصورت انبوه ظاهر می شوند تغییر نمی کند

بسته به رقم سن درخت و شرایط محیطی برگهای نخل ۶ـ۳ متر طول دارند در هرسال ۳۵ـ۱۰ برگ جدید ایجاد  می شود که طول عمرشان ۷ـ۳ سال است. تعداد برگهای هر نخل معمولاً ۱۴۰ـ۳۰ عدد است.
 
این مختصر؛ اطلاعات اندکی است از درخت همیشه سبز جهان این درخت در بسیاری از مناطق گرمسیری وجود دارد و در افریقا و اسیای جنوبی و در خاورمیانه و منطقه خلیج فارس کشت می شود .شاید بسیاری از  ما فکر کنیم که نخل فقط نخل خرماست در صورتی که درخت نخل انواع متفاوتی دارد 
 
فوفل یا پوپل یا نخل هندی با نام علمی Areca که در بیشتر کتاب‌های طب سنتی با نام فوفل شناخته می‌شود. یکی از ۵۰ گونه تیره نخل است که در مناطق استوایی می‌روید. محل رویش آن از جمهوری خلق چین و هند تا مجمع‌الجزایر مالایی و جزایر سلیمان می‌باشد.
 
موریچ (نام علمی: Mauritia flexuosa) درختی است از تیره نخل که بیشتر در آمریکای جنوبی رشد می‌کند. این گونه بیشتر نزدیک باتلاقها دیده شده‌است. بلندای این درخت تا ۳۵ متر هم می‌رسد. برگ‌های آن بزرگ با لبه‌های گرد است. درخت موریچ گل‌هایی زرد دارد که از دسامبر تا آوریل شکوفا می‌باشد. رنگ میوه درخت خرمایی بوده و زمان رشد آنها از دسامبر تا ژوئن می‌باشد.میوه درخت موریچ سرشار از ویتامین C است و در تهیه مربا، آب‌میوه، شراب و بستنی از آن استفاده می‌کنند. روغن میوه دارای ویتامین A می‌باشد.
 
نارگیل (نام علمی: Cocos nucifera)[۲] از اعضاء خانواده نخلیان (Arecaceae) است و تنها گونه‌ای است که در سرده نارگیل (Cocos) طبقه‌بندی می‌گردد.
نارگیل در جوامع خاص، به ویژه در هند، جایی که از آن در آیین‌های هندو استفاده می‌شود، دارای اهمیت فرهنگی و مذهبی است.
هزاران سال است که نارگیل توسط انسان استفاده می‌شود و ممکن است به دلیل مهاجران جزیره اقیانوس آرام به محدوده کنونی آن گسترش یابد. منشأ evolution تکاملی نارگیل مورد بحث است، با این نظریه‌ها که احتمالاً در آسیا، آمریکای جنوبی یا جزایر اقیانوس آرام تکامل یافته‌است. درختان تا ۳۰ متر (۹۸ فوت) بلند می‌شوند و می‌توانند تا ۷۵ میوه در سال بدهند،
 
نخل آسیابی (نام علمی: Trachycarpus fortunei) نام یک گونه از تیره نخل است که بومی نواحی مرکزی چین، جنوب ژاپن، میانمار و شمال هند بوده و در ارتفاع‌هایی بالاتر از ۱۰۰ تا ۲۴۰۰ متر از سطح دریا رشد می‌کند. رشد بسیار کندی دارد که در بهترین شرایط محیطی در هر سال تنها ۳۰ سانتی متر رشد می کند . برای رسیدن به ارتفاع نهایی از ۶۰ تا ۷۰ سال زمان نیاز است .
 
نخل دوُم گونه‌ای از درخت نخل است که در مصر می‌روید و بومی کرانه‌های رود نیل است. میوه آن بیضی‌شکل و خوردنی است. از برگ‌ها و الیاف آن در مصر سبد می‌بافند. چای دوم در مصر محبویت دارد و مردم معتقدند که برای رفع فشار خون بالا سودمند است.
 
نخل روغنی (Elaeis) سرده ای از گیاهان گلدار از خانواده نخل‌ها است که دو گونه را شامل می‌شود. این درخت در کشاورزی به جهت فرآوری روغن نخل به کار می‌رود. گونه آفریقایی آن در غرب آفریقا، بین آنگولا و گامبیا و گونه آمریکایی‌اش در نواحی گرمسیر آمریکای جنوبی و مرکزی یافت می‌شود.
 
نخل سالار(نام علمی: Archontophoenix) نام یک سرده(جنس) از تیره نخلان است.برای نخل سالار عکسی پیدا نکردم . 
 
 
 
همانگونه که ملاحظه می کنید انواع نخل داریم که از خانواده نخل هستند و با نخل خرما متفاوت می باشند . در منطقه خودمان که از بستک و لار و گراش و اوز تا خنج و فیروزاباد و نیز جهرم؛ کشت نخل امری معمول بوده است  وکلا در جنوب فارس محل کشت درخت نخل خرما  بوده ویکی از راه های ممر درامد و معاش مردم؛ در روزگاران گذشته بوده است . هر چند در دوره ای نخل و کاشت ان فایده چندانی نداشت اما چند سالی هست که اهالی منطقه بخصوص در باغ شهری هایشان به کاشتن درخت نخل علاقمند شده اند و این مایه خرسندی است؛ چرا که تحمل این درخت در گرما بسیار زیاد است و می تواند در شرایط سخت و کمی باران نیز زنده بماند . درخت نخل خرما  درمنطقه جنوب نمونه های چندی دارد که می توان به شاهانی (شاخُنی) هلیله . خاسایی . توورز .گُبدر ؛ گیهونی؛ دَکَل؛ پیبا ؛ کسپ . لشت و خنیزی و ...  اشاره کرد هرچند نمونه های دیگری از نخل خرما از جاهای دیگری اورده شده است؛ مانند برهی  و پیارو که در بعضی باغات اطراف اوز کاشته شده و ثمر خوبی هم داده است
اوزیها جدا از خوردن خالی خرما بصورت خشک و دوشابی انرا با ماست و دوغ و کشک می خورند و در فصل سرما انرا با ارده هم می خورند 
 
اگر همشهریان واهالی منطقه ؛ علاقمندان به کشت درخت خرما؛  جهت سود اوری همت کنند؛ می توانند با استفاده از تجارب جهانی و منطقه و دیگر نقاط کشور سطح کشت انرا در باغ شهری ها یا مناطق قابل کشت گسترش دهند .چرا که این درخت سازگار منطقه خودمان است و هزینه زیادی برای کاشت و نگهداری ان نسبت به دیگر درخت ها ندارد .
 
در پایان بی مناسبت ندیدم مطلب مفیدی  که اقای عنایت نامور چند سال پیش  در وب لاگ گپ ولپ در مورد اجزای درخت نخل با استفاده از واژگان اوزی نوشته اند در اختیار بینندگان عزیز قرار دهم؛ تا اطلاعات بهتری از این درخت همیشه سبز در دیارمان داشته باشیم .
 
گپ و لپ / آنچه که در پی می آید بخشی از واژگان نخل و خرما دراوز است :
 
 
مُه = نخل    môh 
 
   Dakal دَکَل = نخلی که از هسته روییده باشد و معمولا میوه آن کوچک و نارس می شود
 
  فسیل = بچه نخل . هم آنهایی که از هسته می رویند و هم آنهایی که بر تنه نخل مادر رشد می کنند .     fasil
  مُه کُشَک = بچه نخل هایی که بر قسمت بالایی و مرکزی نخل مادر می رویند و باعث مرگ نخل مادر.  می شوند . môh koŝk
سُندَ – بیخ نخل که به زمین متصل است       sonda
مُوی نَ = تنه کامل نخل      moyna
پِش=  برگ کامل نخل و همچنین قسمتی از برگ که سبز رنگ است و از آن انواع وسایل مانند حصیر و زنیبل می بافند        peŝ
 گُرد = قسمت چوبی وسط برگ نخل       gord
 خار = خار هایی که در اطراف دمبرگ می رویند .    xār
تُوَت = دُمبرگ نخل که به تنه درخت متصل است و پهن و ضخیم و مثلی شکل است و نیز آنچه که پس از بریدن برگ بر روی تنه نخل باقی می ماند و از آن برای بالا رفتن از نخل استفاده می کنند .    tôvat
  پِریخ= الیافی که بر روی تنه نخل می رویند و برگها را در میان گرفته اند .      perix
خِوَ= قسمت از نخل که برگهای تازه از آن می روید      xeva
آریژ(ش) = برگهای سفید و زرد رنگ - پِش – های تازه روییده که برای بافت وسایل مانند حصیر و زنبیل  استفاده می شود    (ariŝ(ž
 خَتَ = برگهایی که در قسمت مرکزی و بالای نخل در داخل بدنه شکل جنینی دارند و بعدا خواهند رویید xata
 خَپ = پنیرک نخل . هسته مرکزی جز بالایی نخل که مانند قلب نخل است و اگر آسیب ببیند نخل می میرد . جسمی ترد و شیری رنگ که لذیذ و خوردنی  است .       xap
 تارَ = غلافی که بر روی درخت می رویند و حاوی شکوفه های خرما ست . معطر است و از آن عصاره می گیرند که – تارونه – نام دارد tāra
  پُگ = خوشه میوه های نخل (پنگ )  pôg
 دار پُگ = ساقه ای که تمامی  - پنگ – را بر درخت نگه می درارد .درپایان برداشت هرما از این ها نوعی ریسمان  ساخته می شد        dārpôg
  لِگَرَ = هریک از خوشه ها که میوه بر آنها قرار دارد و مجموعا – پنگ – را تشکیل می دهند  legara
 hôbār  هُبار = گرده نخل نر که جهت لقاح بر روی شکوفه های نخل ماده پاشیده می شود.
دُکمَی ِ= وقتی که میوه به اندازه یک دکمه است . dokmaye
کُفِرَ= دُمگل که میوه با آن  به – پنگ – متصل است .       kôfera
اُستک = هسته خرما       astok
خلال ِ = میوه سبز و خام که طعمی گس دارد .       xalāle
  خَرَک = خارک . میوه وقتی که رنگ می گیرد .که معمولا از انواع رزد و نارنجی تا سرخ و قهوه ای است .    xarak
دُمباز  ( دُمبزَک ) = میوه ای که قسمت زیرین آن می رسد و پرآب وشیرین می شود .      dombāz
 رطب -= میوه رسیده و پرآب و شهد .       rotab
اُرما = میوه کاملا رسیده که از رطب کم آب تر است و پوستی خشک دارد.      Ormā
 گوشت = قسمت خوردنی و زیر پوست میوه.      gooŝt
کسپَک = نوعی میوه خرما که بر روی درخت خشک می شود و لذیذ و خوردنی است .      kaspak
 چَتَ = میوه هایی که نارسند و از درخت می ریزند و معمولا خوراک حیوان می شود        ĉata
  کُگ ِ = میوه هایی که بر روی درخت می مانند و نارسند و قابل خوردن نیست .      kôge
keŝti کِشتی = میوه رسیده بعضی از انواع خرما که به عنوان خشکبار از آن استفاده می شود . 
 
به همشهریان و بینندگان سایت نیز پیشنهاد می دهم اگر مطلب را مفید دانستید برای دیگر دوستان و همشهریان خود بفرستید تا شاید زمانی ورودی و خروجی  شهرمان و باغاتمان سرشار از این درخت ماندگار سبز گردد .
 

 


ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
کد امنیتی:   
مجله خبری فیشور
اب و هوای  اوز
اوز امروز
عصر ایران
رقص گل
پایگاه خبری صحبت نیوز