دروازه های قدیمی شهر اوز

دَروازَه به درگاه ؛محل ورود و دری بزرگ را گویند که از ان به قلعه یا شهر وارد یا خارج می شدند و جایی و نقطه ای که افراد یا اهالی شهری در حفاظ ان حصار و دروازه قرار می گرفتند و برای جلوگیری از هجوم دشمن و حتی حیوانات درنده چنین دروازه هایی کاربرد داشته است .

 

 در اوز سه دروازه وجود داشته است

 

 

 

دروازه اول  در سمت شرق که به دروازه لاری معرف بود و نزدیک منزل محمد بشیر حسین نیا بوده که اکنون انجا کوچه هست و از کوچه قدیمی که نبش ان بانک ملی قدیم بود و در نبش دیگرش مغازه محمد مرید بود وارد می شد. این دروازه متصل به محل سکونت  خواجه محمد نور خواجه زینل بوده است ( البته انزمان چنین مغازه ای نبود و بانکی هم وجود نداشته است ) بعد از ان به سمت لار بیابان بوده و محل سکونتی نبوده است .

 

 

 

 

 دروازه دوم که در سمت شمال یا از سمت بلوک قرار داشته نزدیک جایی بوده است که اکنون شهرداری انرا سنگفرش نموده است و در جایی قرار داشته که خیابان طاهری از انجا می گذرد و اگر بخواهیم نزدیکترین اشاره داشته باشیم جایی است نرسیده به  منزل قدیمی ملا محمد کرامتی که اکنون اقای بهزاد کرامتی انجا خانه ای ساخته اند و احتمالا دروازه  متصل به خانه یکی از اهالی قصبه در ان دوران بوده است .

 دروازه شمالی محل ورود کاروانهایی بوده که از سمت بلوک از روستاهای کهنه و قلات و گلار و کوره و هود و بیدشهر و هیرم و هرم و کاریان و بلغان وارد شهر اوز می شدند که معمولا خرما و ذغال و ...به اوز می اوردند و نیز مایحتاج خود را با ان اجناس مبادله می کردند یا می خریدند. این دروازه به لرد(میدان ) راه داشته است ؛لرد خون نزدیک پیر اولیا و لرد میری که هردو نزدیک هم و در یک راستا بوده اند

 

 

دروازه سوم  دروازه دیگری در سمت غرب شهراوز سمت قبرستان قدیمی شهر نزدیک حمام دیوه (حدودا جایی که اداره پست اوز اکنون انجاست ) قرار داشته است و محل عبور و خروج کاروان ها یا افراد  بسوی روستاهای محلچه و فیشور و خنج و بیغردو... بوده است  این دروازه نیز حد فاصل لردمیری و لردگاه بوده است و با لرد دره در یک راستا قرار داشته است

 

در انزمان برای عبور از این دروازه ها عوارضی نیز دریافت می شده است .از بار شتری 5 تا 10 ریال و از بار خری 2 تا 5 ریال می گرفته اند  البته گرفتن عوارض مختص بارهای بزرگ بوده است نه از افراد واشخاصی که بار و بنه چندانی نداشتند  

 

اینکه این دروازه ها دقیقا در چه زمانی در شهر اوز که ان زمان قصبه ای بیش نبوده ساخته شده ؛ منبع موثقی یافت نشد و بیشتر از افراد کهنسال و اطلاعات مردم و همشهریان کسب خبرشده است. در کتاب تاریخ دلگشای اوز نوشته محمد هادی کرامتی در باره جنگ و جدال های صورت گرفته با دشمنان و مهاجمان به اوز  مطالب زیادی هست؛ اما راجع به دروازه های شهر از ان سخنی به میان نیامده است؛ یا این دروازه ها قدمت و پایداری چندانی نداشته و قبل از تحریر کتاب ایشان در انزمان تخریب شده اند یا اینکه نویسنده کتاب انرا از قلم انداخته اند؛ چرا که بیشتر افراد مسن شهر در بازگویی از بزرگان خود بر این سه دروازه اقرار کرده اند.و در کتاب واژه نامه گویش اوزی اقای محمد رفیع ضیایی در باره سه دروازه اوز نکاتی نوشتند و در باره ساخت حموم دیوه را که نزدیک دروازه غربی بوده انرا چندین سال قبل از انقلاب مشروطیت بیان می کنند بنابراین می توان حدس زد که زمان ساخت دروازه های شهر اوز مربوط به سالهای پایانی حکومت قاجارباشد . 

 

  در سمت جنوب اوز به سمت پاراو خیرالله (باغ کامیاب ) دروازه ای نداشته است چرا که در ان سمت راه و جاده ای نبوده است و بیشتر کاروانها و عبورمسافرین  از این سه جهت شمال و غرب و شرق اوز بوده است و اگر شهر هم مورد تهدید واقع می شده ؛ از این سه سمت بخصوص از جانب شرق و شمال بوده است .

 

به غیر از کتاب تاریخ دلگشا که مقطع مشخصی از تاریخ اوز را به تحریر در اورده اند متاسفانه اطلاعات کمی در باره گذشته اوز پیش از ان وجود دارد؛ هرچند عده ای نه بر اساس استناد و منابع بلکه به قطعیت مواردی را ذکر کرده اند که شامل خیالات انهاست نه واقعیت های موجود . نباید ما خواسته خودمان را بر واقعیت ها تحمبل کنیم بهتر است انجا که اطلاع نداریم سکوت کنیم و بیشتر تحقیق نمائیم و یا با کلمات شاید و تردید انرا بیان نمائیم تا به دروغگویی متهم نشویم .

 

اطلاعات مختصری در باره دروازه ها در گراش و لار و شیراز و تهران

 

* در شهر گراش نیز هفت دروازه در گذشته وجود داشته است که این دروازه ها رو به رودخانه فصلی خَئرِ که امروز جایش را به خیابان اصلی شهر داشت باز می شدند. این دروازه ها که شب ها بسته می شده وحالت شهربند اعلام می گردید دارای درهای بزرگ چوبی بودند که در بالای انها برج هایی برای استقرار نگهبان جهت محافظت از شهر ساخته شده بود و بدون اینکه دیواری (حصاری) مجزا برای شهر احداث شده باشد دیوار منازل حکم دیوار شهر را پیدا کرده بودند ...

 

این دروازه های شهر به ترتیب از سمت برق روز (بِلَئلِز)  به سمت ناساگ عبارت بودند از :

 

1- دروازه برق روز در نزدیکی مسجد دروازه (صاحب الزمان ع امروزی )متصل به خانه حاج ابوالقاسم راوبند (ابتدای خیابان دروازه فعلی )

2-دروازه حاج شاه علی متصل به خانه عبدالجبار و مکتب حاج شریفی (کوچه نزدیکی دفتر امام جمعه فعلی )

3- دروازه محمد جعفر خان کوچه بازار قدیم متصل به خانه محمد علی خان (خیابان بازار امروزی )

4- دروازه رضاعلی جنب خانه حاج محمد علی حاج ابراهیم ابراهیمی (کوچه سنگ ابی امروزی )

5- دروازه جنب خانه کربلایی حسین علی حاج یحیی (کوچه شهید خواجه زاده امروزی )

6- دروازه جنب خانه حاج زکریا و حاج باقر (کوچه شهید باقر پور امروزی )

7- دروازه متصل به خانه غلام عباس رشید و مشهدی عبدالله پدر مرحوم حاج عباس رحمتی (کوچه شهید معین زاده )

 

در شهر قدیم لار چهار دروازه بوده است 

1: دروازه شیراز  ، که به طرف جهرم ، داراب ، فسا ، شیراز گشوده می شد .

2: دروازه غربی که به سمت گراش ،اوز  ارد ، بیرم ، اشکنان و .... قرار داشت

:3 دروازه جنوب که به طرف صحرای باغ ، بستک و بندر لنگه باز می شد  .

4: دروازه شرقی که بسوی سبعه جات و بندر عباس می رفت 

 

ساخت دروازه ها در ایران از گذشته های دور برای قلعه ها و قصر ها وجود داشته ؛ اما برای شهر بخصوص در شهرهای بزرگ از دوره صفویه شروع و در دوره افغانها ادامه یافت و در زمان ناصرالدین شاه بیشترین دروازه برای تهران ساخته شد. در زمان رضا شاه برای نوسازی شهر بیشتر انها را خراب کردند. دروازه های تهران در انزمان عبارت بودند از:  دروازه خراسان، دروازه‌ شاه‌عبدالعظیم، دروازه‌ غار، دروازه گمرک، دروازه قزوین، دروازه بهجت‌آباد، دروازه دولت، دروازه شمیران، دروازه دوشان‌تپه، دروازه دولاب، دروازه باغشاه و دروازه چراغ برق. این دروازه‌ها شب‌ها بسته می‌شد و آمد و رفت از آن‌ها ممنوع می‌شد، مگر با گفتن (اسم شب) که همه روزه وزیر دربار آن را به رئیس قراولان می‌داد.

 

شهر شیراز و مرکز استان فارس از دوره دیلمیان دارای دروازه بوده است که بمرور تغئیراتی کرده و انچه امروز در اذهان مردم مانده  است هفت دروازه ای است که شامل ، دروازه قرآن، دروازه اصفهان، دروازه سعدی، دروازه قصابخانه، دروازه کازرون و دروازه شاه‌داعی‌الی‌اله و دروازه باغشاه می باشد که از همه انها فقط دروازه قران پابرجاست و بقیه ازبین رفته اند

 

این مطلب تمام شده نیست و میتواند با اطلاعات بیشتری جوانب انرا بررسی کرد 

 

منابع / واژه نامه گویش مردم اوز نوشته محمد رفیع ضیایی

جامعه شناسی گراش نو شته عبدالعلی صلاحی

منابع انترنتی و تحقیق و گفت و گو با مردم شهر اوز